تاثیر هوش بر عملکرد و موفقیت ورزشی

امروزه روانشناسان علاوه بر توجهی که به تفاوت افراد از لحاظ هوش علمی دارند، هوش عاطفی را نیز به عنوان یک تفاوت عمده بین شخصیت های مختلف قلمداد می کنند.
به طوری که افراد مختلف ممکن است از لحاظ میزان بهره هوشی عاطفی متفاوت از یکدیگر باشند و این تفاوت به شیوه های گوناگون در زندگی آنها نمود پیدا کند. کارکردها و عملکردهای افراد به دلیل داشتن درجه هوش عاطفی متفاوت بوده و کل زندگی آنها را تحت الشعاع خود قرار می دهد.
احساسات و هیجانات بخشی از وجود ما هستند و به زندگی ماغنا می بخشند: بدون هیجان هیچ شور و نشاطی و جوش و خروشی در زندگی وجود نخواهد داشت.
احساسات نه تنها به زندگی ما پویائی و حیات می بخشد، بلکه یک ابزار ارتباطی هم به حساب می آید.
مثال: وقتی دوستتان غمگین و عصبانی است: شما پی می برید که مشکلی برای او پیش آمده و وقتی خوش حال است شما این پیام را دریافت می کنید که اوضاع بروفق مراد است.
اما زمانی که قادر به کنترل احساسات و هیجاتان نباشیم و به عبارتی نتوانیم هیجانات خود را مدیریت کنیم، باعث تخریب عملکرد شده و زندگی ما را تلخ خواهد کرد.
هوش عاطفی چیست؟
هوش عاطفی، شیوه برخورد فرد با مسائل و فراز نشیب های زندگی را نشان می دهد. به عبارتی هوش عاطفی مجموعه ای از خصوصیات شخصیتی است که در سرنوشت و سبک زندگی فرد موثر است. این خصوصیات شخصیتی موجب می شود که فرد از شیوه های مناسب برای گذراندن زندگی و مراحل آن استفاده کند. این افراد از زندگی رضایت بیشتری دارند، شاداب تر هستند.
ارتباط بهتری با اطرافیان برقرار می کنند و قدرت سازش بیشتری با مشکلات عاطفی و هیجانی دارند. از زندگی عاطفی غنی و سرشاری برخوردار هستند. دلسوز و پرملاحظه هستند. مسئولیت پذیری بیشتری دارند. در مورد خود برداشت و نگرش مثبتی دارند. با خود راحت هستند و بیشتر از افراد دیگر پذیرای تجارب اساسی و هیجانی هستند.

هوش عاطفی و شناخت احساسات خود
خودآگاهی و شناسائی نوع و شدت احساسات خود بخش مهمی از هوش عاطفی است. فردی که احساسات خود را به راحتی شناسایی می کند، واکنش سریع تری در برخورد با مسائل دارد. به عبارتی قدم اول در ارائه و استفاده از راهکارها برای مسائل زندگی شناسایی احساسات است. در اغلب مسائل زندگی احساسات و عواطف ما دخیل هستند. بنابراین هوش عاطفی عمدتا با این مسائل درگیر است و بخشی از آن که شناسایی نوع و شدت احساسات را برعهده دارد، اولین مراحل را برای آماده شدن فرد برای اجرای مراحل بعدی طی می کند. تا زمانیکه فرد با تاخیر و با مشکل از احساسات خود سر در می آورد، امکان اداره و کنترل این احساسات نیز دراو با تاخیر همراه خواهد بود. سرعت عمل در اجرای این مراحل بالابودن هوش عاطفی فرد را نشان می دهد.

هوش عاطفی و کنترل احساسات
افرادی که هوش عاطفی بالاتری دارند، راحت تر از دیگر افراد احساسات خود را کنترل می کنند. قدرت بیشتری برای تحت اختیار درآوردن عواطف خود دارند و اجازه نمی دهند عواطف آنها بیش از حد لازم و در سطح افراطی عمل کند یا پسروی عاطفی داشته باشند. آنها برای کنترل احساسات خود شگردها و مهارت های زیادی را می دانند و در اکثر موارد با سرعت عمل از این مهارت ها و شگردها استفاده می کنند. آنها به راحتی خشم خود را کنترل کرده و آن را در مسیر درست برای تخلیه و رسیدن به نتیجه مناسب هدایت می کنند. زود و نابهنگام مضطرب نمی شوند و در این موارد می دانند که چگونه باید آرامش خود را حفظ کنند.

امروزه مدیران و مربیان ورزش به دنبال ورزشکارانی هستند که علاوه بر داشتن آمادگی جسمانی و مهارتی، آرام دل بوده فشارهای روانی را بشناسد، احساسات مثبت را در خود تقویت کند و تیم را به سوی موفقیت سوق دهد.
هوش عاطفی مشتمل بر توانایی کنترل عواطف خود و دیگران است و خودشکوفایی نیز فرآیندی مستمر و پویا برای کسب حداکثر رشد توانایی هاست. هوش عاطفی می تواند تاثیر نیرومندی بر توانایی افراد از جمله ورزشکاران در نیل به خودشکوفایی و موفقیت داشته باشد.
در ورزش، هیجانات منفی، همچون اضطراب، خشم و افسردگی می توانند اجرای بهینه را تخریب کنند.
به طور ویژه تحت شرایط استرس زا ورزشکاران احتیاج دارند تا سطح انرژی شان را برای بدست آوردن اجرای بهینه، کنترل کنند. ورزشکار باید یاد بگیرد تا وضعیت اجرای ایده آلش را شناسایی کرده و مهارتهایی را برای مدیریت کردن هیجاناتش توسع دهد. (هانین، ۱۹۹۵)
بنابراین کنترل انرژی همانند هوش هیجانی، شناسایی و مدیریت هیجانات را به منظور ارتقاء سطح اجرا در پی دارد.( مایر، سالووی، ۱۹۹۷)
لذا شناخت ویژگی های روانشناختی و ابعاد مختلف هوش هیجانی ورزشکاران می تواند معلم و مربی را در انتخاب بازیکنان برای مسئولیت های مهم و مسابقات بزرگ و حساس و درک رفتار و چگونگی برخورد با افرادی که تحت رهبری آنها قرار دارد کمک نماید، زیرا سپردن وظایف خطیر در شرایط حساس مسابقه به افرادیکه کنترلی بر هیجانات خود ندارند و نمی توانند آرامش خود را حفظ کنند، احتمالاً تاثیر منفی بر تیم خواهد داشت و موجب شکست تیم می شود. رسیدن به آرامش مستلزم خودآگاهی درست، انعطاف پذیری هیجانی، توانایی ابراز وجود و تحمل استرس و پذیرش مسئولیت شخصی برای اعمال خود است.
۱۵ عنصر سازنده هوش هیجانی عبارتند از:
۱٫ خودآگاهی هیجانی
۲٫ جراتمندی
۳٫ عزت نفس
۴٫ خودشکوفایی
۵٫ استقلال
۶٫ همدلی
۷٫ انعطاف پذیری
۸٫ حل مساله
۹٫ تحمل سختی
۱۰٫ واقعیت سنجی
۱۱٫ مسئولیت پذیری اجتماعی
۱۲٫ کنترل تکانه ها
۱۳٫ شادی و نشاط
۱۴٫ خوش بینی
۱۵٫ روابط بین فردی
چگونه هوش هیجانی خود را ارتقاء دهیم؟
پذیرش دیگران همانگونه که هستند
کاهش کمال طلبی
تغییر در تیپ شخصیتی
مدیریت زمان و اوقات فراغت
کاهش استرس
خوش بینی همراه با واقع بینی
مقابله با باورهای غیرمنطقی
خوش رویی و خوش رفتاری
افزایش مهارت های زندگی
زندگی معنوی تر

تهیه و تنظیم: هوشنگ اسماعیلی
مسئول کمیته روانشناسی هیأت پزشکی ورزشی استان تهران